İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile görüşmek için düzenlediği iki günlük Ermenistan ziyaretinin en önemli konusu Zengezur koridoru oldu.

İran Cumhurbaşkanı, Azerbaycan-Ermenistan barış deklarasyonunun imzalanmasından 11 gün sonra gittiği Erivan’da ülkesinin Zengezur koridoruna dönük kaygılarını ve telkinlerini dile getirdi.

Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlayacak olan 43 km. uzunluğundaki Zengezur koridorunun ABD şirketleri tarafından geliştirilip işletilmesine olanak sağlayan Beyaz Saray anlaşması 7 Ağustos’ta imzalanmıştı.
Anlaşmaya göre koridor, Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası adıyla ABD şirketleri tarafından 99 yıllığına kiralanacak ve bir 99 yıl daha uzatılabilecek.

Bu gelişmeye en sert tepkiyi İran dini lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti “Bu geçit Trump’ın mülkü değil, paralı askerleri için bir mezarlık olacaktır” sözleriyle vermişti.

İran, Zengezur koridoruna birçok nedenden dolayı karşı çıkıyor.

Pezeşkiyan, Paşinyan ile düzenlediği basın toplantısında bunlardan bazılarını dile getirdi:

‘BÖLGE DIŞI GÜÇLER GELMESİN’

Diplomatik kaynaklara göre İran, Güney Kafkasya’yı “ulusal güvenlik havzası” içinde görüyor ve bu bölgede yaşanan her türlü jeopolitik değişimden etkileniyor.

Sovyetler Birliği’nin dağılması ve sonucunda Ermenistan ve Azerbaycan’ın bağımsızlıklarını ilan etmesiyle değişen durum nedeniyle bu bölgenin İran için öneminin daha da arttığı kaydediliyor.

Dolayısıyla ABD’nin bu bölgede böylesine kritik önemdeki bir geçidi kontrol edecek olmasının önemli bir jeopolitik değişim yaratacağı, bunun da güvenlik sorunlarına neden olacağı Tahran’da değerlendiriliyor. Koridorun güvenliğinin de ABD tarafından sağlanması olasılığı da bu kapsamda ayrıca kaygı verici olarak görülüyor.

Pezeşkiyan, basın toplantısında, Ermenistan-Azerbaycan barış sürecinin kendileri için de stratejik öncelikler arasında olduğunu kaydetti ancak Tahran’ın bölge dışı güçlerin bu sürece katılmasına karşı çıktığını kaydetti.

İRAN: KAYGILARIMIZ GİDERİLSİN

Güney Kafkasya konularının bölge ülkeleri tarafından çözülmesi gerektiğini kaydeden Pezeşkiyan, bu ifadelerle Erivan ve Bakü yönetimlerinin barışa giden yolda Beyaz Saray’ı tercih etmelerini dolaylı olarak eleştirmiş oldu.

İran Cumhurbaşkanı, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada da “Ortak sınırımızda üçüncü ülke güçlerinin varlığına ilişkin kaygılarımız tam olarak giderilmeli,” ifadesini kullandı.
İran, tüm bölge için önemli olan bu tür bağlantı yolları ve koridorların tüm bölge ülkelerinin katılımıyla kararlaştırılması gerektiğini de kaydediyor.

Bu kapsamda 3+3 formatında geliştirilen Azerbaycan-Ermenistan-Gürcistan ile Türkiye-Rusya-İran’ın ortak bir zeminde ulaştırma politikalarını dengelemeleri gerektiği düşüncesinde.

GÜNEY-KUZEY EKSENİ İRAN İÇİN ÖNEMLİ

İran, Zengezur koridoru fikrine ilk baştan itibaren soğuk baktığını hissettirdi.

Doğu-Batı ve Güney-Kuzey bağlantısallık projelerinde kendine yer arayan İran, özellikle Türkiye’nin son dönemde hem Orta Koridor hem de Irak üzerinden Kalkınma Yolu projelerinden rahatsızlık duyuyor.
Zengezur koridorunun gerçekleşmesi durumunda Türkiye ve Azerbaycan arasında kesintisiz kurulacak bağlantının Doğu-Batı tedarik yolları açısından avantaj oluşturacağı öngörülüyor.

İran, ayrıca Türkiye’den Azerbaycan’a karayoluyla giden kamyonlar ve tırlardan da önemli bir gelir elde ediyor. Zengeur’un yaşama geçmesi bu gelirin de ortadan kalkmasına neden olacak.

Pezeşkiyan, basın toplantısında Ermenistan ile İran ekonomik ve ticari işbirliğini artırmak istediklerini kaydederken Basra Körfezi’nden Karadeniz’e ulaşması öngörülen koridorun yaşama geçmesinden Ermenistan’ın da büyük kazanım elde edeceğini vurguladı.

Söz konusu proje, İran’ın Basra Körfezi limanlarından Ermenistan ve Gürcistan’ı geçerek Batum ve Poti limanına ulaşacak ulaştırma altyapısını içeriyor. Zengezur koridorunun yaşama geçmesinin bu eksenin yaşama geçmesini engelleyeceği değerlendirmeleri yapılıyor.

PAŞİNYAN GÜVENCE VERDİ

Paşinyan’ın 7 Ağustos anlaşmasının ardından ülkesine döndüğünde ilk aradığı liderler arasında İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan yer aldı.
İran yönetiminin tepkisini gidermek isteyen Paşinyan, dünkü basın toplantısında da Zengezur koridorunun işletilmesi ve güvenliği gibi konularda tek yetkilinin Ermenistan yönetimi olacağı güvencesini verdi.
Ermenistan Başbakanı, “Bir kez daha altını çizmek isterim ki Ermenistan’dan geçecek bağlantı yolları tamamen Ermenistan yetkisinden olacak ve güvenliğini bir başka ülke değil Ermenistan sağlayacak,” diye konuştu.

Başbakan, açılacak yeni bağlantı yollarının tüm bölge ülkelerinin refahı, egemenlikleri ve toprak bütünlüklerini pekiştirmelerine katkıda bulunacağını söyledi.

Ayrıca Paşinyan, Zengezur koridorunun İran-Ermenistan arasında yeni demiryolu hatlarının kurulmasına yol açacağını, özellikle Nahçıvan-Culfa arasında yeni bir hat sayesinde İran’ın kesintisiz şekilde Karadeniz’e ulaşabileceği mesajını da verdi.