Dünya liderlerinin küresel barış ve istikrarın korunması amacıyla New York’ta toplandıkları ve öncelikli olarak Gazze’de yaşanan soykırımın sonlanmasını ele aldıkları bir dönemde artan Rusya-NATO gerilimi dikkatlerin yeniden 2022’den bu yana süren savaşa dönmesine neden oldu.

Gerilimin nedeni Rus savaş uçakları ve silahlı insansız hava araçlarının NATO ülkelerinin hava sahalarını giderek artan şekilde ihlal etmesi. İhlaller NATO’nun 4. Madde kapsamında son iki haftada iki kez acilen toplanmasına ve Doğu kanadının güvenliğinin artırılmasını amaçlayan “Doğu Nöbetçisi” misyonunun başlatılmasına neden oldu.

Gerilimi daha da artıran gelişme ise ABD Başkanı Donald Trump’ın dün akşam yaptığı açıklama oldu. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile görüşmesi sırasında NATO-Rusya gerilimine ilişkin bir soru üzerine Trump, “NATO hava sahasını ihlal eden Rus uçaklarının vurulması gerektiğini” kaydetti.   

GERİLİM SON İKİ HAFTADA TIRMANDI

Rusya ile NATO’yu Ukrayna savaşının başladığı 2022’den bu yana ilk defa doğrudan karşı karşıya getiren gelişmeler şu kronolojide yaşandı:

10 Eylül: Polonya, Rusya’ya ait 19 insansız silahlı hava aracının hava sahasını ihlal ettiğini ve bunlardan bir bölümünün savaş uçakları ve hava savunma sistemleri tarafından düşürüldüğünü açıkladı.

Bu, Rusya-Ukrayna savaşının başladığı tarihten bu yana ilk defa Rusya’ya ait hava araçlarının bir NATO ülkesi hava sahasına girmesi ve orada düşürülmeleri olarak kayda geçti. Polonya, Rus SİHA’larına karşı tüm NATO savunma sistemlerinin aktive edildiğini açıkladı.

Rusya, hava sahası ihlalini kabul ederken, Varşova hükümeti ile konuyu istişare etmeye hazır olduğunu açıkladı.

12 Eylül: NATO acilen toplandı ve Rus ihlallerine karşı “Doğu Nöbetçisi” misyonunu başlattığını açıkladı

13 Eylül: Romanya, bir Rus SİHA’sının hava sahasını ihlal ettiğini açıkladı. Ancak SİHA’nın meskun mahalde uçmadığı ve tehlike oluşturmadan radardan kaybolduğu kaydedildi.

19 Eylül: Estonya, sabah saatlerinde 3 Rus MiG-31 savaş uçağının Estonya hava sahasını toplam 12 dakika ihlal ettiğini açıkladı. Estonya, savaş uçaklarının başkent Talin yakınlarına kadar yaklaştıklarını iddia etti. NATO’ya ait Finlandiya, İsveç ve İtalya savaş uçakları Rus uçaklarını hava sahası dışına çıkartmak için havalandırıldı. Rusya, hava sahası ihlalini reddetti ve uçaklarının Karelia’dan Kaliningrad’a uluslararası prosedürlere uygun uçtuğunu bildirdi.  

21 Eylül: Almanya, Rusya’ya ait Il-20M keşif uçağının Baltık Denizi üzerinde hava sahasına girdiğini ve uydu alıcısını kapattığı için temas kurulamadığını kaydetti. Almanya Hava Kuvvetleri, iki Eurofighter savaş uçağının önleme amaçlı havalandırıldığını açıkladı.

POLONYA: RUS UÇAĞINI DÜŞÜRÜRÜZ

22 Eylül: BM Güvenlik Konseyi, NATO-Rusya gerilimini görüşmek üzere 10 günde ikinci kez acil olarak toplandı. ABD, Rusya’ya gerilimi tırmandırmaması çağrısında bulunurken Polonya Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikoski, hava sahalarını ihlal eden Rus uçaklarını düşüreceklerini açıkladı.

22-23 Eylül: Norveç ve Danimarka, hava sahalarında görülen İHA’lar nedeniyle Oslo ve Kopenhag havalimanlarını dört saat boyunca kapattıklarını açıkladılar. Her iki ülke de olayın arkasında Rusya olabileceğini savundu. Moskova iddiaları reddetti.

23 Eylül: NATO, Estonya’nın başvurusu üzerine 4. madde kapsamında danışmalarda bulunmak üzere 10 günde ikinci toplantısını gerçekleştirdi. Yapılan yazılı açıklamada, ittifakın “NATO topraklarının her santimetresini korumaya hazır olduğu” vurgulandı ve Rusya’dan bu eylemlerinden vazgeçmesini istedi.

RUSYA, NATO’YU TEST Mİ EDİYOR?

Diplomatik kaynaklar, Rusya’nın NATO’nun özellikle hava savunma açısından imkan ve yeteneklerini çok uzun zamandır yakından gözlemeye çalıştığını zaman zaman bu tür ihlaller yaparak reaksiyon şekli ve hızını ölçmeye çalıştığını hatırlatıyorlar.

Ancak aynı kaynaklar, Rusya’nın son dönemdeki ihlallerinin belli bir amaçla kasıtlı yapılıp yapılmadığı konusunda kesin bir değerlendirmede bulunmaktan kaçınıyorlar.

Polonya ile başlayıp devam eden sürecin 15 Ağustos’ta Alaska’da gerçekleşen Trump-Putin zirvesi sonrasında başladığını belirten kaynaklar, Washington’un ve aslında Trump’ın nasıl bir tepki vereceğinin de Moskova tarafından ölçülmeye çalışılıyor olabileceğini vurguluyorlar.

ABD Başkanı’nın Rusya konusunda yumuşak bir çizgi izlemesi, yaptırım uygulamaktan kaçınması ve hatta Baltık ülkelerine sağlanan savunma yardımlarının azaltılması kararı alması gibi gelişmelerin Moskova’yı cesaretlendirdiği Avrupa başkentlerinde yapılan yorumlar arasında.

Rusya’nın 15 Ağustos zirvesi sonrasında Ukrayna’ya olan saldırılarını çok daha artırması da dikkat çekmiş ve “barış çabaları yeni bir savaş doğuruyor” yorumlarına neden olduğu kaydedilmişti.

RUSYA İDDİALARI YALANLIYOR

Son dönemdeki olayların da bu sürecin bir parçası olduğu kaydediliyor.

Estonya Dışişleri Bakanı Margus Tsahkna, Rusya’ya ait hava araçlarının 2025’te 4 kez hava sahalarını ihlal ettiğini ancak bu son olayın diğerlerinden daha farklı olduğunu ve tamamen “NATO sınırlarını test etme amaçlı” düzenlendiğini kaydetti.

Tsahkna’ya göre, Rusya’nın uluslararası hukuku ihlal eden bu “tehlikeli” adımlarına sistematik yanıt verilmesi gerekiyor.

Estonya Dışişleri Bakanı’nın değerlendirmesi, ittifakın özellikle Doğu kanadında yer alan ülkelerce de paylaşılıyor ve Kremlin’in amacının NATO’nun hava savunma reaksiyonlarının test edilmesi olduğu değerlendiriliyor.

AB’nin dış politika ve güvenlikten sorumlu komiseri Kaja Kallas da aynı düşüncede. Rusya’nın hamlelerini “tehlikeli bir provokasyon” olarak tanımlayan Kallas, AB’nin Avrupalı müttefikleri korumaya devam edeceklerini kaydetti.

Rusya ise bu iddiaları yalanlıyor.

Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Estonya’nın açıklamalarını “Boş, asılsız ve ülkenin durdurulamaz gerginliği tırmandırma politikasının bir devamı,” sözleriyle değerlendirdi.

NATO NE YAPACAK?

Rusya ile artan gerilim NATO içindeki diplomasi trafiğini de artırdı.

Polonya’nın ardından Estonya da 4. madde kapsamında NATO’yu acil danışmalar için toplantıya çağırdı.

NATO’nun 4. maddesi, toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı veya güvenliğini risk altında gören her üye ülke tarafından aktive edilebiliyor. NATO tarihinde toplam 9 kez kullanılan 4. madde, Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından üçüncü kez işletilmiş olacak.

NATO, Polonya’ya dönük ihlalin ardından yapılan toplantıda “Doğu Nöbetçisi” adını verdiği yeni bir misyon oluşturmuştu. Rusya’ya ait askeri hava araçlarının NATO hava sahasını ihlal etmesini önlemek amacıyla kurulan bu yeni göreve ilk aşamada Danimarka, Fransa ve Almanya savaş uçaklarıyla katkıda bulunacaklarını açıklamışlardı.

İtalya, İngiltere, İspanya, İsveç, Hollanda ve Çekya da katkı vereceğini ilan etmişti. Normalde bu tür misyonlara katılım gösteren ABD’den herhangi bir katkı açıklaması yapılmadı.

Bugünkü toplantının ardından konuşan NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Rusya’nın eylemlerinin kasıtlı olup olmadığına bakılmaksızın NATO’nun gerekli önlemleri almaya kararlı olduğunu vurguladı.

Rutte, Rusya’nın bu tür provokatif eylemlerinin son bulması çağrısında da bulundu.   

Kaynak: NTV