Afganistan‘da Ağustos 2021’de Taliban’ın kontrolü ele geçirmesi, Afganistanlıları büyük bir çaresizliğin içine attı.

Afganlar, pistte ilerleyen uçağı yakalamaya çalışırken görüntülendi, uçağın kanadına ve tekerleklerine tutunanlar, hatta havalanan uçağın tekerleğinden aşağı düşenler oldu. Bu görüntüler insanlığın belki de en kara yüzlerinden biri olarak tarihe geçti. 

Afganlar o kadar umutsuzluğa düşmüşlerdi ki imkansızı başarmaya çalışıyorlardı. Hafızalara kazınan o anlar, ABD askerlerinin Afganistan‘dan çekilişinin sembol görüntüleri haline dönüştü.

BEBEKLERİNİ TELLERİN ÜZERİNDEN ASKERLERE VERDİLER

İktidarı ele geçiren Taliban yönetiminden korkan Afganlar, ABD askerlerini taşıyan kargo uçaklarıyla ülkeden kaçmaya çalışıyorlardı. Amerikalıların, gitmek isteyenleri yanlarında götüreceğine dair söylentiler yayılmıştı. Bu söylentileri duyanlar Kabil havalimanına akın etti.

Çaresizlik içinde bebeklerini tellerin üzerinden ABD askerlerine teslim edenler bile vardı. C-17 askeri kargo uçağı, çevresinde koşan Afganları dikkate almayarak havalandı. Uçağın tekerleğinden aşağı düşenlerin görüntüleri tüm insanlık için utanç kaynağı olarak kameralara yansıdı.

Ne kadar kişinin bu şekilde öldüğü konusunda resmi açıklama bugüne kadar yapılmadı. Amerikan ordusu, 2022’de uçağın mürretabatını da akladı.

Sevdiklerini bu şekilde kaybeden Afganların acısı hala dinmiş değil.

İNTİHAR BOMBACISI KENDİNİ PATLATTI

Tüm dünyanın izlediği Kabil havalimanında yaşananlar 26 Ağustos 2021’de daha dramatik bir hal aldı. Kabil havalimanına girişinde intihar bombacısı kendini infilak ettirdi. Saldırıda aralarında 13 Amerikan askerinin de bulunduğu 85 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu terör örgütü DAEŞ üstlendi.

Amerikan ordusunun Afganistan‘dan bu olaylı çekilişi, 30 Ağustos 2021’de tamamlandı. NATO ülkeleri,, Afganistan‘dan çekilirken Taliban yönetimi altında hayatları tehlikede olacağı için 120 binden fazla Afganı ülkelerinden tahliye etti. Bunlardan 2 bin’i doğrudan Taliban’a karşı NATO ülkeleriyle birlikte çalışıyordu.

ÜNİVERSİTELERDE İZOLASYON BAŞLADI

İlerleyen aylarda da binlerce Afgan ülkesini terketti. Taliban 6 Eylül 2021’de Pencşir’i ele geçirerek tüm ülkede kontrolü sağladığını ilan etti.

Taliban iktidarının ilk izleri, üniversitelerde kendini gösterdi. Kız öğrencilerle erkek öğrenciler birbirinden ayrıldı.

Kasım 2021’de Taliban ele geçirdiği ABD zırhlı araçları ve Rus helikopterleriyle Başkent Kabil’de gövde gösterisi yaptı.

Taliban’ın uluslararası arenaya ilk çıktığı tarihse 19 Aralık 2021’di. Taliban heyeti, İslam İşbirliği Örgütü’nün toplantısına katıldı. Toplantıda ekonomisi zora giren Afganistan için insani yardım fonu oluşturulması kararlaştırıldı.

Taliban’ın iktidarı ele geçirmesiyle yabancı yardımlar durdurulurken Afganistan ekonomisi çökmenin eşiğine geldi. Gıda fiyatları hızla arttı. Açlık yaygınlaştı.

KIZ ÇOCUKLARI VE KADINLAR İÇİN KARANLIK 

Mayıs 2022’deyse Taliban tepki çeken bir karara imza attı. Kadınların kamuya açık alanlarda yüzlerini kapamaları talimatı verildi.

Aralık 2022’de Taliban bir adım daha ileri gitti. Kız öğrencilerin üniversiteye girişi yasaklandı. Peşi sıra kadın haklarını kısıtlayan adımlar atılmaya başlandı.

Kız öğrencilerin ortaokul ve liseye gitmelerine de artık izin verilmiyordu. Kadınların park, eğlence merkezi ve spor salonlarına girişleri de yasaklandı.

Kadınların erkek akrabaları yanlarında olmadan seyahate çıkmaları da yasaklananlar arasındaydı. Kadınların toplum içinde yüksek sesle konuşmalarına da yasak getirildi. Ebe ve hemşirelik eğitimi almaları da yasaklar arasına dahil edildi.

TUTUKLAMA KARARI ÇIKARILDI

Taliban, Afganistan dışından burs alan kız öğrencilerin ülkeden çıkışını bile engellemeye başladı. Kadınların toplumdaki rolünü azaltan bu adımlar uluslararası toplumun büyük tepkisini topladı.

Uluslararası Ceza Mahkemesi, 8 Temmuz 2025’te kadın ve kız çocuklarını hedef alan baskılar nedeniyle Taliban’ın en üst düzey lideri ile Afganistan Yüksek Mahkemesi Başkanı hakkında tutuklama kararı çıkardı.

RUSYA İLK TANIYAN ÜLKE OLDU

Taliban’ın uygulamalarıyla ilgili tartışmalar sürerken 4 Temmuz 2025’te Rusya, Afganistan’daki Taliban hükümetini resmen tanıyan ilk ülke oldu. Rusya, 2021’de Taliban’ın kontrolü ele geçirmesinden sonra Kabil’deki büyükelçiliğini kapatmayan az sayıda ülkeden biriydi.

11 EYLÜL SALDIRILARI

Aslında Taliban, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin Afganistan‘dan çekilmesiyle ortaya çıkmıştı.İsmi medrese öğrencilerine atıfla Talebeden geliyordu. Medreseyle bağlantılı eski savaşçılar, Kandahar’da güvenliği sağlama vaadiyle güç kazanırken bu hareket kısa sürede Taliban ismini almıştı. Taliban, 1996’da başkent Kabil’i ele geçirdi ve ülkenin üçte ikisinde kontrolü sağladı. Sıkı dini kurallar uygulanmaya başladı.

11 Eylül saldırılarıysa Afganistan tarihi için belirleyici oldu.

Saldırıların baş mimarı olmakla suçlanan Usame Bin Ladin’in Afganistan’da saklandığı söyleniyordu. ABD ordusu Usame Bin Ladin’i ele geçirmek için Afganistan’a savaş açtı. Aralık ayında Taliban yönetimi devrildi. Ama Taliban ülkede etkisini sürdürmeye ve saldırılar düzenlemeye devam etti. Artan saldırılar nedeniyle dönemin ABD Başkanı Barack Obama, 2009’da Afganistan’da ABD askerlerinin sayısını artırma kararı aldı.

ABD ordusunun Afganistan’dan çekilmesi içinse ilk görüşmeler 2018’de başladı. Görüşmelere Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri arabuluculuk ediyordu. Aynı zamanda Taliban ile merkezi yönetim arasında uzlaşma sağlanmaya çalışılıyordu.

BEKLENTİLER BOŞA ÇIKTI

Şubat 2020’de 4 ay içinde ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesi karşılığında Taliban, ABD güçlerine saldırıları durdurmayı ve DAEŞ’in Afganistan’daki faaliyetlerini engellemeyi kabul etti. Merkezi yönetim ile Taliban arasındaki görüşmelerdeyse somut ilerleme sağlanamadı.

Takvime göre ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilme tarihi yaklaşırken Taliban gücünü perçilendi. 2021 Mayıs’ında birçok bölgenin kontrolünü ele geçirdi. ABD’nin eğittiği ve donattığı Afgan ordusu Taliban’a karşı koyamıyordu. Ağustos ortasında ABD destekli merkezi yönetim çöktü ve Taliban ülkede iktidarı ele geçirdi.

Taliban’ın ikinci yönetim döneminde daha uzlaşmacı ve kadın haklarına daha saygılı olması umuluyordu. Yoksuluk ve açlıkla da mücadele etmek zorunda kalan Taliban yönetimi bu beklentileri boşa çıkardı.